Εικόνες

Η παράσταση αυτή παρουσιάζει την αναστήλωση των εικόνων που εορτάζεται από την ορθόδοξη εκκλησία κατά την Κυριακή της Ορθοδοξίας. Η επιφάνεια της εικόνας διαιρείται σε δύο ζώνες. Στην επάνω δύο άγγελοι κρατούν την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας που έχει πορφυρή ποδέα και βέλο ανασηκωμένο και στερεωμένο στο επάνω μέρος. Αριστερά παριστάνεται η αυτοκράτειρα Θεοδώρα που αποκατέστησε τη λατρεία των εικόνων και ο μικρός γιος της, αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Γ΄. Δεξιά βρίσκονται οι ιεράρχες που πρωτοστάτησαν στην αποκατάσταση των εικόνων. Οι μορφές αυτές ταυτίζονται με μικρογράμματες επιγραφές. Στην κάτω ζώνη βρίσκονται σε δύο ομάδες, οι Ομολογητές, μοναχοί που υπερασπίστηκαν τις εικόνες, οι οποίοι κρατούν ανάμεσά τους την εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα. Στην αριστερή ομάδα εικονίζεται και η αγία Θεοδοσία με εικόνα της Παναγίας στα χέρια της.

"Επιγραφή: ΕΠΙ CΟΙ ΧΑΙΡΕΙ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗ ΠΑCΑ Η KTICIC, ΑΓΓΕΛΩΝ ΤΟ CΥCTHMA KAI ANΘΡΩΠΩΝ ΤΟ ΓΕΝΟC. Υπογραφή: ΣΠΟΥΔΙ Κ[ΑΙ] ΚΟΠΟΣ, ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΛΟΤΖΑ"

Στην εικόνα αυτή συνδυάζονται διάφορα θέματα και συνθέτουν μία θριαμβευτική δοξολογία προς την Παναγία, η οποία εικονίζεται στο κέντρο της σύνθεσης, μέσα σε δόξα, με τον Χριστό στην αγκαλιά της και σε θρόνο από σεραφείμ. Γύρω της σε ομόκεντρους κύκλους που έχουν αυξανόμενο πλάτος, υπάρχουν οι τροχοί, τα χερουβείμ, οι άγγελοι, τα ζώδια, το Δωδεκάορτο και οίκοι του Ακαθίστου, σκηνές από τη Γένεση και επάνω και στη μέση εκκλησία με τον Εσταυρωμένο. Στο κάτω μέρος, μέσα σε μία λιμνοθάλασσα που θυμίζει τη Βενετία εικονίζεται η Άνω Ιερουσαλήμ, αλλά και άγιοι, οι οποίοι παρατάσσονται σε πυκνές ιεραρχημένες ομάδες. Έτσι όλο το σύμπαν και το ανθρώπινο γένος υμνεί την Παναγία για τον ρόλο της στην Ενσάρκωση.

"ΧΟΡΟC ΠΑΤΡΙΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΒΑCΙΛΕΩΝ, ΧΟΡΟC ΙΕΡΕΩΝ ΑΡΧΙΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΑΡΧΩΝ, ΧΟΡΟC ΑΓΙΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΑCΙΛΕΩΝ, ΧΟΡΟC ΟCΙΩΝ ΑCΚΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΩΝ"

Γύρω από τον κατακόρυφο άξονα που δημιουργείται από τον πύρινο ποταμό, ο οποίος καταλήγει στην Κόλαση, οργανώνεται αυτή η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, ένα από τα σημαντικότερα έργα του Κλόντζα. Επάνω και στο μέσο παριστάνεται ο Ιησούς Κριτής, πλαισιωμένος από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και την Παναγία, τους αποστόλους και πλήθος αγγέλων. Στα πόδια του βρίσκονται τα σύμβολα των ευαγγελιστών και νεκροί που αναμένουν την ώρα της Κρίσης. Πιο κάτω παριστάνονται η Ετοιμασία του θρόνου, οι δίκαιοι σε τρεις διαδοχικές σειρές και στο κάτω μέρος η έγερση των νεκρών με τους σκελετούς που αναδύονται από τους τάφους. Δεξιά βρίσκεται ο αρχάγγελος Μιχαήλ που υψώνει το σπαθί, απειλώντας μία ομάδα ανθρώπων και το υπόλοιπο τμήμα καταλαμβάνεται από την Κόλαση με την κάμινο του πυρός, το αναγεννησιακό οικοδόμημα με τον τρούλλο. Τέλος, κάτω στο μέσον της εικόνας, εικονίζονται οι προφήτες Δαβίδ και Ιεζεκιήλ με πλάκες, στις οποίες υπάρχουν επιγραφές που αναφέρονται στην Κόλαση.

Το τρίπτυχο έχει ξυλόγλυπτη βάση και επίστεψη διακοσμημένη με δεκαπέντε μικρά μετάλλια με σκηνές από τη Γένεση. Στην εσωτερική του όψη παριστάνεται η Δευτέρα Παρουσία. Στο κεντρικό φύλλο επάνω βρίσκεται ο Παντοκράτορας που δέχεται τις δεήσεις της Παναγίας και του Προδρόμου, χαμηλότερα ο σταυρός με τον Αδάμ και την Εύα και οι χοροί των πατριαρχών και των προφητών. Πιο κάτω εικονίζονται η Ψυχοστασία και η Κόλαση. Στο αριστερό φύλλο παριστάνονται έξι απόστολοι ένθρονοι, σε δύο ζώνες οι χοροί των ιεραρχών, των στρατιωτικών αγίων και των μοναχών και πιο κάτω η Έγερση των νεκρών. Στο δεξί φύλλο παριστάνονται οι υπόλοιποι έξι απόστολοι, οι άνθρωποι που περιμένουν την κρίση τους και η Κόλαση με το κτίριο της φλεγόμενης καμίνου, τη βάρκα με τον φοβερό βαρκάρη, τη γέφυρα με τους αμαρτωλούς και τους δαίμονες που στέλνουν τους ανθρώπους στο στόμα του δράκοντα.

Η εικόνα αυτή ακολουθεί το εικονογραφικό πρότυπο της εικόνας αρ. 6 του Μουσείου. Εδώ ο Χριστός δεν περιβάλλεται από δόξα και δεν υπάρχουν οι άγγελοι με τα σύμβολα του Πάθους. Ο Αδάμ γονατίζει επάνω στο σκέπασμα της σαρκοφάγου, που είναι τοποθετημένο διαγώνια, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος δείχνει τον Χριστό με μία θεατρική κίνηση και ο αλυσσοδεμένος Άδης βγάζει φωτιές από το στόμα του.

"Στο ευαγγέλιο που κρατεί ο Χριστός αναγράφονται ευαγγελικά χωρία από τον Ιωάννη (18,36) και τον Ματθαίο (26,26). Στο χρυσό βάθος της εικόνας υπάρχουν οι επιγραφές Ι(ησού)C X(ριστό)C Ο ΒΑCΙΛΕΥC ΤΩΝ ΒΑCΙΛΕΥΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑC ΑΡΧΙΕΡΕΥC"

Ο Χριστός, καθισμένος σε πλατύ θρόνο, φοράει πατριαρχικό σάκκο και ωμοφόριο, όπως οι αρχιερείς, καθώς και αυτοκρατορικό στέμμα με πρεπενδούλια και λώρο, όπως ο αυτοκράτορας. Δεξιά από το υποπόδιο στο οποίο πατεί τα πόδια του ο Χριστός εικονίζεται γονατισμένος γενειοφόρος αφιερωτής με μαύρο βενετικό ένδυμα και κάλυμμα στο κεφάλι και μπροστά του μικρό αγόρι, επίσης γονατισμένο, με κόκκινα ενδύματα. Και οι δύο ενώνουν τα χέρια μπροστά στο στήθος σε δέηση.

Στην εικόνα αυτή με το ελλειψοειδές σχήμα παριστάνονται η Κοίμηση της Θεοτόκου, η Μετάσταση και το επεισόδιο του Ιεφωνία. Η Κοίμηση της Θεοτόκου με τη μεγάλη νεκρική κλίνη, τον Χριστό που παραλαμβάνει την ψυχή της Παναγίας, τους αποστόλους και τους δύο υμνογράφους, Ιωάννη Δαμασκηνό και Κοσμά Μελωδό, αναπτύσσεται στο κεντρικό τμήμα της επιφάνειας. Οι απόστολοι έρχονται από τα πέρατα του κόσμου επάνω σε δύο νεφελώματα. Όπως συνηθίζεται, το επεισόδιο με τον αρχάγγελο Μιχαήλ που κόβει τα χέρια του Ιεφωνία, παριστάνεται σε μικρότερη κλίμακα μπροστά από την κλίνη και στον ουρανό βρίσκεται η Μετάσταση της Θεοτόκου. Στο τελευταίο επεισόδιο η Παναγία μεταφέρεται επάνω σε νεφέλωμα από δύο αγγέλους στον ουρανό. Δύο άλλοι άγγελοι έχουν ανοίξει τις πύλες του ουρανού για να την υποδεχτούν. Η κορνίζα είναι ξυλόγλυπτη με διάτρητη διακόσμηση σε στυλ μπαρόκ, που περιλαμβάνει την αετωματική επίστεψη, αγγέλους, γιρλάντες και ερωτιδείς.

Στην εικόνα αυτή η Παναγία παριστάνεται ημίσωμη και μετωπική, να κρατά με τα δύο χέρια της τον Χριστό μπροστά στο στήθος της, και στον άξονα του σώματός της. Ο φωτοστέφανός της έχει διακόσμηση που μιμείται πολύτιμες πέτρες. Το μαφόριό της είναι σκούρο σε αντίθεση με τα λαμπερά ενδύματα του Χριστού.

"ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΟΥ ΤΖΑΝΦΟΥΡΝΑΡΗ ΧΕΙΡ"

Στο κεντρικό διάχωρο της εικόνας παριστάνεται η Κοίμηση του Αγίου Σπυρίδωνος. Ο ζωγράφος χρησιμοποίησε ως πρότυπο την παράσταση της Κοίμησης του Αγίου Δημητρίου, όπως φαίνεται στην εικόνα αρ. 11 του Ελληνικού Ινστιτούτου της Βενετίας. Η εξόδιος ακολουθία πραγματοποιείται μπροστά από την εκκλησία και την παρακολουθεί πλήθος ανθρώπων, μεταξύ των οποίων υπάρχουν οι ψάλτες, ένας διάκος και ένας αναγνώστης, μπροστά από την κλίνη. Στο επάνω τμήμα η ψυχή του αγίου μεταφέρεται από δύο αγγέλους στον ουρανό, του οποίου τις πύλες ανοίγουν δύο άλλοι άγγελοι. Γύρω από το κεντρικό θέμα υπάρχουν δεκατέσσερις σκηνές από τον βίο του αγίου: επάνω, ο άγιος χειροτονείται επίσκοπος, μεταβάλλει τον όφι σε χρυσάφι, πορεύεται στη σύνοδο, καταπατεί τον Άρειο και κηρύσσει την Αγία Τριάδα. Αριστερά, ο άγιος εμφανίζεται στο όνειρο του βασιλιά, βαπτίζει και διδάσκει τους απίστους, καταβάλλει τα είδωλα στο ναό. Δεξιά, ο βασιλιάς τιμά τον άγιο, ο άγιος ανασταίνει τη θυγατέρα του, βοηθά τους κλέφτες να πάρουν το σιτάρι του. Κάτω, ο άγιος με την προσευχή του στρέφει τον ποταμό προς τα πίσω, διασώζει ένα ζευγάρι από τους Αγαρηνούς, σταματά τις δυνατές βροχές, δωρίζει την αίγα του στους κλέφτες.

"Ο ΒΑCΙΛΕΥC ΤΩΝ ΒΑCΙΛΕΥΟΝΤΩΝ Κ(αι) ΜΕΓΑC ΑΡΧ(ιερεύς), ΧΕΙΡ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Κ[…] ΙΕΡΕΩC, ΔΕΗCΙC ΤΗC ΔΟΥΛΗC TOY ΘEOY EΛENHC THC ΤΕΜΕΤΖΕΝΑC"

Ο Χριστός με πατριαρχικό σάκκο και ωμοφόριο σαν αρχιερέας, αλλά και με αυτοκρατορικό στέμμα και λώρο σαν αυτοκράτορας, κάθεται σε μεγάλο θρόνο, έχει μπροστά του ανοιχτό ευαγγέλιο που το συγκρατεί με το αριστερό του χέρι και ευλογεί με το δεξί. Η εικονογραφία της εικόνας αυτής ακολουθεί τον τύπο που αναπαράγεται στην εικόνα αρ. 22 του Μουσείου.