Εικόνες

"Επιγραφή: ΕΠΙ CΟΙ ΧΑΙΡΕΙ ΚΕΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗ ΠΑCΑ Η KTICIC, ΑΓΓΕΛΩΝ ΤΟ CΥCTHMA KAI ANΘΡΩΠΩΝ ΤΟ ΓΕΝΟC. Υπογραφή: ΣΠΟΥΔΙ Κ[ΑΙ] ΚΟΠΟΣ, ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΛΟΤΖΑ"

Στην εικόνα αυτή συνδυάζονται διάφορα θέματα και συνθέτουν μία θριαμβευτική δοξολογία προς την Παναγία, η οποία εικονίζεται στο κέντρο της σύνθεσης, μέσα σε δόξα, με τον Χριστό στην αγκαλιά της και σε θρόνο από σεραφείμ. Γύρω της σε ομόκεντρους κύκλους που έχουν αυξανόμενο πλάτος, υπάρχουν οι τροχοί, τα χερουβείμ, οι άγγελοι, τα ζώδια, το Δωδεκάορτο και οίκοι του Ακαθίστου, σκηνές από τη Γένεση και επάνω και στη μέση εκκλησία με τον Εσταυρωμένο. Στο κάτω μέρος, μέσα σε μία λιμνοθάλασσα που θυμίζει τη Βενετία εικονίζεται η Άνω Ιερουσαλήμ, αλλά και άγιοι, οι οποίοι παρατάσσονται σε πυκνές ιεραρχημένες ομάδες. Έτσι όλο το σύμπαν και το ανθρώπινο γένος υμνεί την Παναγία για τον ρόλο της στην Ενσάρκωση.

"ΧΟΡΟC ΠΑΤΡΙΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΒΑCΙΛΕΩΝ, ΧΟΡΟC ΙΕΡΕΩΝ ΑΡΧΙΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΑΡΧΩΝ, ΧΟΡΟC ΑΓΙΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΑCΙΛΕΩΝ, ΧΟΡΟC ΟCΙΩΝ ΑCΚΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΩΝ"

Γύρω από τον κατακόρυφο άξονα που δημιουργείται από τον πύρινο ποταμό, ο οποίος καταλήγει στην Κόλαση, οργανώνεται αυτή η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, ένα από τα σημαντικότερα έργα του Κλόντζα. Επάνω και στο μέσο παριστάνεται ο Ιησούς Κριτής, πλαισιωμένος από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και την Παναγία, τους αποστόλους και πλήθος αγγέλων. Στα πόδια του βρίσκονται τα σύμβολα των ευαγγελιστών και νεκροί που αναμένουν την ώρα της Κρίσης. Πιο κάτω παριστάνονται η Ετοιμασία του θρόνου, οι δίκαιοι σε τρεις διαδοχικές σειρές και στο κάτω μέρος η έγερση των νεκρών με τους σκελετούς που αναδύονται από τους τάφους. Δεξιά βρίσκεται ο αρχάγγελος Μιχαήλ που υψώνει το σπαθί, απειλώντας μία ομάδα ανθρώπων και το υπόλοιπο τμήμα καταλαμβάνεται από την Κόλαση με την κάμινο του πυρός, το αναγεννησιακό οικοδόμημα με τον τρούλλο. Τέλος, κάτω στο μέσον της εικόνας, εικονίζονται οι προφήτες Δαβίδ και Ιεζεκιήλ με πλάκες, στις οποίες υπάρχουν επιγραφές που αναφέρονται στην Κόλαση.

Το τρίπτυχο έχει ξυλόγλυπτη βάση και επίστεψη διακοσμημένη με δεκαπέντε μικρά μετάλλια με σκηνές από τη Γένεση. Στην εσωτερική του όψη παριστάνεται η Δευτέρα Παρουσία. Στο κεντρικό φύλλο επάνω βρίσκεται ο Παντοκράτορας που δέχεται τις δεήσεις της Παναγίας και του Προδρόμου, χαμηλότερα ο σταυρός με τον Αδάμ και την Εύα και οι χοροί των πατριαρχών και των προφητών. Πιο κάτω εικονίζονται η Ψυχοστασία και η Κόλαση. Στο αριστερό φύλλο παριστάνονται έξι απόστολοι ένθρονοι, σε δύο ζώνες οι χοροί των ιεραρχών, των στρατιωτικών αγίων και των μοναχών και πιο κάτω η Έγερση των νεκρών. Στο δεξί φύλλο παριστάνονται οι υπόλοιποι έξι απόστολοι, οι άνθρωποι που περιμένουν την κρίση τους και η Κόλαση με το κτίριο της φλεγόμενης καμίνου, τη βάρκα με τον φοβερό βαρκάρη, τη γέφυρα με τους αμαρτωλούς και τους δαίμονες που στέλνουν τους ανθρώπους στο στόμα του δράκοντα.

"[O]PUS GEORGII MARGAZI[N..]"

Ο ζωγράφος εμπνευσμένος από δυτικές χαλκογραφίες έχει συνθέσει μία ρεαλιστική διαδοχή των γεγονότων της Σταύρωσης σε διάφορα επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο ο σταυρός βρίσκεται στο έδαφος και ένας στρατιώτης καρφώνει τα πέλματα του Χριστού, ενώ ένας άλλος ετοιμάζει την ανύψωση του σταυρού. Πιο πίσω εικονίζεται το πλήθος των Εβραίων, έφιπποι στρατιώτες και άρχοντες. Στο κέντρο παριστάνεται ο μεγάλος σταυρός με τον Εσταυρωμένο Χριστό, που πλαισιώνεται από τους σταυρούς των δύο ληστών. Η Μαγδαληνή γονατισμένη στη βάση του, τον αγκαλιάζει με τα χέρια της, δίπλα εικονίζεται ο διαμερισμός των ιματίων και πιο πίσω η Παναγία με τις γυναίκες, ο Ιωάννης και το πλήθος που παρακολουθεί. Στο βάθος παριστάνεται η Ιερουσαλήμ σε μικρή κλίμακα, τυλιγμένη στο σκοτάδι.

"Αρχή του κειμένου της Αποκάλυψης, αρχή του ευαγγελίου του Ιωάννη, ΟΑΓ(ιος) ΠΡΟΧΟΡΟC, ΧΕΙΡ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΟΥ ΛΑΜΠΑΡΔΟΥ ΑΧΒ΄"

Στην εικόνα παριστάνεται το σπήλαιο της Πάτμου, μέσα στο οποίο βρίσκεται ο ευαγγελιστής Ιωάννης που υπαγορεύει στο μαθητή του Πρόχορο. Ο Ιωάννης στρέφει το κεφάλι του προς τον ουρανό, από τον οποίο προβάλλει το χέρι του Θεού που ευλογεί και ακτίνες, από τις οποίες η μία κατευθύνεται προς τον ευαγγελιστή. Ο Πρόχορος καθισμένος απέναντί του γράφει σε ανοιχτό ειλητό την αρχή του ευαγγελίου του Ιωάννη: ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟC ΚΑΙ Ο ΛΟΓ[OC] (Ιωάν. 1.1). Ανάμεσα στις δύο μορφές υπάρχει χαμηλό γραφείο και αναλόγιο, επάνω στο οποίο βρίσκεται ειλητό, όπου αναγράφεται η αρχή της Αποκάλυψης. Επάνω στο γραφείο βρίσκονται τα όργανα για τη γραφή, και στο βάθος του σπηλαίου, κρέμεται από καρφί καλαθάκι με τυλιγμένα χειρόγραφα.

"ΧΕΙΡ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΟΥ ΛΑΜΠΑΡΔΟΥ"

Στο κέντρο εικονίζεται ο άγιος Μηνάς, ως αιγύπτιος μεσήλικας στρατηλάτης. Φοράει στρατιωτική ενδυμασία με πορφυρό μανδύα, κρατεί δόρυ στο δεξί χέρι και με το αριστερό την ασπίδα του και σταυρό. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν ανά τρία εικονίδια με τα θαύματα και το μαρτύριο του αγίου, σύμφωνα με τη διήγηση του Συναξαριστή.

"ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΙΕΡΕΥC Ο ΤΖΑΝΕC ΕΠΟΙΕΙ ΑΧΞΓ΄"

Στην εικόνα δεξιά παριστάνεται ο Ιωάννης της Κλίμακος μέσα σε σπήλαιο, την ώρα που συγγράφει το έργο του «Ουρανοδρόμος Κλίμαξ», από το οποίο πήρε και το όνομά του. Αριστερά, σύμφωνα με την παράδοση στην εικονογραφία του θέματος, βρίσκεται η κλίμακα που φτάνει μέχρι τον ουρανό, με τους μοναχούς που ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια, βοηθούμενοι από αγγέλους, ή που κατακρημνίζονται από τους δαίμονες και καταλήγουν στο στόμα του βύθιου δράκοντα. Στον ουρανό ο Χριστός μέσα σε σύννεφα, υποδέχεται τον πρώτο μοναχό που κατάφερε να φτάσει στο πιο ψηλό σκαλί. Στο βράχο, επάνω από τη σπηλιά, βρίσκεται μοναστήρι, ίσως η Μονή του Σινά, όπου και μόνασε ο Ιωάννης.

"ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΟΥ ΤΖΑΝΦΟΥΡΝΑΡΗ ΧΕΙΡ"

Στο κεντρικό διάχωρο της εικόνας παριστάνεται η Κοίμηση του Αγίου Σπυρίδωνος. Ο ζωγράφος χρησιμοποίησε ως πρότυπο την παράσταση της Κοίμησης του Αγίου Δημητρίου, όπως φαίνεται στην εικόνα αρ. 11 του Ελληνικού Ινστιτούτου της Βενετίας. Η εξόδιος ακολουθία πραγματοποιείται μπροστά από την εκκλησία και την παρακολουθεί πλήθος ανθρώπων, μεταξύ των οποίων υπάρχουν οι ψάλτες, ένας διάκος και ένας αναγνώστης, μπροστά από την κλίνη. Στο επάνω τμήμα η ψυχή του αγίου μεταφέρεται από δύο αγγέλους στον ουρανό, του οποίου τις πύλες ανοίγουν δύο άλλοι άγγελοι. Γύρω από το κεντρικό θέμα υπάρχουν δεκατέσσερις σκηνές από τον βίο του αγίου: επάνω, ο άγιος χειροτονείται επίσκοπος, μεταβάλλει τον όφι σε χρυσάφι, πορεύεται στη σύνοδο, καταπατεί τον Άρειο και κηρύσσει την Αγία Τριάδα. Αριστερά, ο άγιος εμφανίζεται στο όνειρο του βασιλιά, βαπτίζει και διδάσκει τους απίστους, καταβάλλει τα είδωλα στο ναό. Δεξιά, ο βασιλιάς τιμά τον άγιο, ο άγιος ανασταίνει τη θυγατέρα του, βοηθά τους κλέφτες να πάρουν το σιτάρι του. Κάτω, ο άγιος με την προσευχή του στρέφει τον ποταμό προς τα πίσω, διασώζει ένα ζευγάρι από τους Αγαρηνούς, σταματά τις δυνατές βροχές, δωρίζει την αίγα του στους κλέφτες.

"Μ(ήτη)Ρ Θ(εο)Υ, Ι(ησού)C Χ(ριστό)C"

Στην εικόνα παριστάνεται η Παναγία μέχρι τη μέση που κρατεί τον Χριστό με το αριστερό της χέρι . Ο Χριστός γέρνει προς το μέρος της και στηρίζεται με τα δύο του χέρια στο δεξί χέρι της μητέρας του, ενώ παράλληλα στρέφει το κεφάλι και κοιτάζει προς τα πίσω και ψηλά, τον άγγελο που εικονίζεται ημίσωμος και φέρει τον σταυρό του πάθους του. ΄Άλλος ένας άγγελος με τη λόγχη και το ποτήριο παριστάνεται επίσης ημίσωμος από την άλλη πλευρά.

Η παράσταση αυτή παρουσιάζει την αναστήλωση των εικόνων που εορτάζεται από την ορθόδοξη εκκλησία κατά την Κυριακή της Ορθοδοξίας. Η επιφάνεια της εικόνας διαιρείται σε δύο ζώνες. Στην επάνω δύο άγγελοι κρατούν την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας που έχει πορφυρή ποδέα και βέλο ανασηκωμένο και στερεωμένο στο επάνω μέρος. Αριστερά παριστάνεται η αυτοκράτειρα Θεοδώρα που αποκατέστησε τη λατρεία των εικόνων και ο μικρός γιος της, αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Γ΄. Δεξιά βρίσκονται οι ιεράρχες που πρωτοστάτησαν στην αποκατάσταση των εικόνων. Οι μορφές αυτές ταυτίζονται με μικρογράμματες επιγραφές. Στην κάτω ζώνη βρίσκονται σε δύο ομάδες, οι Ομολογητές, μοναχοί που υπερασπίστηκαν τις εικόνες, οι οποίοι κρατούν ανάμεσά τους την εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα. Στην αριστερή ομάδα εικονίζεται και η αγία Θεοδοσία με εικόνα της Παναγίας στα χέρια της.